Czym jest cyfrowe lapidarium podlasia?
Cyfrowe Lapidarium Podlasia jest internetową bazą danych zabytkowych krzyży i nagrobków zachowanych na dziewięciu podlaskich cmentarzach z okolic Białegostoku: z Supraśla, Wasilkowa, Choroszczy, Dobrzyniewa Kościelnego i Fast. Docelowo, chcemy w CLP systematycznie gromadzić dane dotyczące wszystkich zabytkowych nagrobków z każdego ewidencjonowanego cmentarza. Za cezurę przyjęliśmy lata 50. XX wieku. W bazie danych znajdą się fotografie każdego nagrobka i jego detali, treść inskrypcji, informacje o wykonawcy (jeśli uda się go zidentyfikować), surowcu. Cyfrowe Lapidarium Podlasia jest przedsięwzięciem z zakresu badań nad dziedzictwem kulturowym, realizowanym przez członków i sympatyków Ośrodka Badań Europy Środkowo-Wschodniej.
Dlaczego tworzenie cyfrowego lapidarium podlasia jest ważne?
Cechą charakterystyczną każdego regionu są unikalne wyroby rzemieślnicze. Lokalni wytwórcy zaspakajali swoimi wyrobami nie tylko doczesne potrzeby mieszkańców pobliskich miast i wsi. Kamieniarze i kowale wytwarzali także nagrobki i krzyże nagrobne, często niepowtarzalne, charakterystyczne dla okolicy. Cmentarze założone przed II wojną światową są obiektami zabytkowymi. Jednak większość z nich, przede wszystkim chrześcijańskich jest w dalszym ciągu użytkowana. Brak miejsca na nowe pochówki powoduje usuwanie starych grobów i pozbywanie się zabytkowych nagrobków. Status zabytków objętych ochroną prawną poprzez ujęcie ich w wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz część z nich, poprzez wpis do rejestru zabytków województwa podlaskiego, nie chroni znajdujących się na nich tradycyjnych wyrobów kamieniarskich i kowalskich przez zniszczeniem. Nasze doświadczenia z kilkunastoletniej pracy wykazują, że w ciągu ostatnich lat, straty tej kategorii dawnej wytwórczości rzemieślników wiejskich sięgają od 30 do niemal 100%, w zależności od cmentarza. Z kolei cmentarze nieczynne, szczególnie ewangelickie i wyznawców judaizmu, popadają w ruinę, pozbawione należytej opieki, a niekiedy też niszczone w aktach wandalizmu. Szczególnym zagrożeniem dla całkowitej i bezpowrotnej utraty tych elementów kultury tradycyjnej są rabunki XIX-wiecznych krzyży żeliwnych sprzedawanych jako złom oraz pozyskiwanie wyrobów kamieniarskich w celu ich ponownego użycia.
Komu służy cyfrowe lapidarium podlasia?
Baza danych CLP służy osobom zainteresowanym przeszłością i dziedzictwem kulturowym swojego regionu oraz naukowcom, zajmującym się badaniami nad przeszłością, zwłaszcza kulturą materialną, duchową i społeczną XIX i XX w. CLP może służyć do celów edukacyjnych, poszukiwań genealogicznych, naukowych oraz wspomagać działania z zakresu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.
Mamy nadzieję, że nasze działania rozbudzą w mieszkańcach regionu świadomości, czym jest dziedzictwo kulturowe i zabytki, również te na co dzień niedostrzegane. Przekonana, że spuścizna kulturowa regionu jest niezwykle bogata, a niezwykle cenne i wysokiej klasy obiekty znajdują się również w ich wsiach, niemal na wyciągnięcie ręki. Liczymy, że doprowadzi to do wzrostu poszanowania dla tej kategorii obiektów zabytkowych, jak również upowszechni społeczną dezaprobatę dla kradzieży cmentarnych.
Kto może budować cyfrowe lapidarium podlasia?
Internetowa baza danych Cyfrowe Lapidarium Podlasia wymaga współpracy i zaangażowania wielu osób. Zapraszamy wszystkich, którym drogie jest nasze dziedzictwo kulturowe i mogą poświęcić swoje umiejętności i czas do wspólnego tworzenia CLP.
Sponsorzy:
